فهرست محتوا
ارز فیات چیست؟
ارز فیات از طرف دولت صادر می شود و کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتوانه آن نیست. در واقع پول فیات یک وسیله ساخته شده طبق قوانین مشخص توسط دولت است که ارزش ذاتی و مصرفی ندارد.
ارز فیات به دو دلیل دارای ارزش است:
- دولت پول را ارزش گذاری کند (یعنی از مهم ترین فاکتور های ارزش گذاری ارز فیات سیاست های پولی است)
- دو طرف معامله در مورد ارزش آن توافق کنند. (عرضه و تقاضا ارزش ارز را تعیین می کند)
دولت از طریق دخالت در نرخ ارز، ارزش پول فیات را تغییر می دهد همچنین ارزش پول فیات (The value of fiat money) از رابطه بین عرضه و تقاضا حاصل می شود. بیشتر ارزهای کاغذی مدرن از جمله دلار آمریکا و یورو ارز فیات به حساب می آیند.
ارز فیات جایگزینی برای پول کالایی و پول نماینده است.
پول کالایی (Commodity money) چیست؟
پولی که ارزش آن از کالایی که ساخته شده، گرفته می شود. مثل سکه طلا که دارای ارزش ذاتی است. در تصویر زیر شمش طلا و نقره با وزن 1000 گرم قرار دارد که توسط umicore یک رهبر جهانی در زمینه تامین و جابجایی فلزات گران بها ضرب شده است.
هر کالا نسبت به میزان اهمیت و تاثیر گذاری در زندگی بشری دارای ارزش ذاتی است. کالاهای زیادی در طول تاریخ به عنوان واحد تبادلات تجاری قرار گرفته اند که در این میان طلا و نقره از محبوب ترین آنها است.
بنابراین (Commodity money)، کالایی است که به دلیل ارزش و اهمیت خاص خود به عنوان یک شاخص برای تبادل استفاده می شود.
منظور از ارزش ذاتی (intrinsic value) چیست؟
زمانی که یک شی به خاطر وجود خود دارای اهمیت باشد، اصطلاحا می گوییم دارای ارزش ذاتی است. طلا به دلیل استفاده در صنایع مختلف از جمله جواهرات، تزئینات و همچنین ساخت وسایل الکترونیکی، رایانه و وسایل نقلیه هوافضا دارای ارزش ذاتی است.
تمام پول های کاغذی، فیات محسوب نمی شوند، اسکناس های کاغذی برای اولین بار در قرن 11 میلادی در چین استفاده شده اند ولی فیات محسوب نمی شوند. ارز فیات در پی شکست سیستم برتون وودز و تصمیم رئیس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون برای جدا کردن دلار از طلا در سال 1971 در عصر معاصر ظهور کرد و در نتیجه سیستم ارزهای فیات در سطح جهانی مورد استفاده قرار گرفت.
پول نماینده (Representative money) چیست؟
پول نماینده مانند پول فیات است، اما نشان دهنده کالایی است که می توان آن را به میزان کم یا زیاد بازخرید کرد. به عبارت دیگر پول نماینده از ارزش ذاتی یک کالا پشتیبانی می کند.
مقاله پیشنهادی: 4 جفت ارز اصلی بازار فارکس
قدرتمند ترین ارز فیات، دلار آمریکا
دلار آمریكا به عنوان پول فیات و ارز قانونی بشمار می آید كه برای بدهی خصوصی و عمومی پذیرفته می شود. بسیاری از دولت ها پول فیات صادر می کنند و دلار آمریکا به عنوان قوی ترین و معتبر ترین ارز فیات در دنیا شناخته می شود.
در اوایل تاریخ ایالات متحده، پول این کشور با طلا (و در برخی موارد نقره) پشتیبانی می شد. دولت فدرال با تصویب قانون بانکداری اضطراری 1933 به شهروندان اجازه داد تا ارز خود را با طلای دولتی مبادله کنند. در ازای پول ایالات متحده (دلار) که در نهایت با سیستم نرخ ارز شناور در سال 1971 که در بالا به آن اشاره شد بکلی پایان پذیرفت.
ویژگی های اصلی ارز فیات
- پول فیات ارزی است که از طرف دولت صادر می شود و کالایی مانند طلا پشتوانه آن نیست.
- پول فیات به بانکهای مرکزی امکان کنترل بیشتری بر اقتصاد را می دهد زیرا آنها می توانند میزان چاپ پول را کنترل کنند.
- اکثر ارزهای کاغذی مدرن، مانند دلار آمریکا ، ارز فیات هستند.
- یکی از خطرهای پول فیات این است که اگر دولتها بیش از حد آن را چاپ کنند منجر به تورم شدید می شود.
مزایا و معایب ارز فیات
مهمترین مزیت پول فیات ثبات ارزش آن است، برخلاف پول مبتنی بر کالا مانند طلا، مس و نقره. استفاده از پول فیات در قرن بیستم با حرکت دولتها و بانکها برای محافظت از اقتصاد خود در برابر روکود های مکرر چرخه تجاری رایج شد.
ارزهای مبتنی بر کالا به دلیل چرخه تجاری منظم و رکودهای دوره ای بی ثبات بودند اما در سیستم ارز فیات بانک های مرکزی می توانند پول کاغذی را چاپ کرده یا در صورت نیاز نگهداری کنند و کنترل بیشتری بر عرضه پول، نرخ بهره و نقدینگی داشته باشند. به عنوان مثال ، کنترل فدرال رزرو بر عرضه و تقاضای پول این امکان را فراهم کرد تا بتواند بحران مالی جهانی 2008 را از آسیب بیشتر به سیستم مالی ایالات متحده و اقتصاد جهانی مدیریت کند.
اگرچه پول فیات به عنوان یک پول با ثبات تر در نظر گرفته می شود که می تواند در برابر رکود اقتصادی مهار شود، اما بحران مالی جهانی خلاف این را ثابت کرد.
حتی اگر فدرال رزرو یا هر بانک مرکزی عرضه پول را کنترل کند، قادر به جلوگیری از وقوع بحران نیست. منتقدان پول فیات استدلال می کنند که عرضه محدود طلا آن را به ارز ثابتی نسبت به پول فیات که دارای عرضه نامحدود است تبدیل می کند.
تاریخچه ارزهای فیات (History of Fiat Money)
چین اولین کشوری بود که از پول فیات استفاده کرد و سپس این ارز به سایر کشورهای جهان گسترش یافت. ارز فیات در قرن دهم، عمدتا در چین سرچشمه گرفت.
در سلسله تانگ (907-618)، تقاضای زیادی برای پول فلزی وجود داشت که بیش از عرضه فلزات گرانبها بود. مردم با استفاده از اسکناس اعتباری آشنا بودند و به راحتی تکه های کاغذ یا پیش نویس کاغذ را می پذیرفتند. کمبود سکه مردم را مجبور کرد از سکه به اسکناس روی بیاورند. در طول سلسله سونگ (960-1276) ، یک تجارت پررونق در منطقه سیچوان وجود داشت که منجر به کمبود پول مس شد. معامله گران شروع به انتشار اسکناس های خصوصی تحت پوشش ذخیره پولی کردند و این اولین پول نقد قانونی بود. پول کاغذی به عنوان تنها وسیله قانونی در سلسله یوان (1276-1367) شناخته شد و صدور اسکناس در زمان سلسله مینگ (1344-1644) به وزارت دارایی واگذار شد.
غرب استفاده از پول کاغذی را در قرن 18 آغاز کرد. مستعمرات آمریکا، فرانسه و کنگره قاره ای اقدام به صدور اسکناس اعتباری کردند که برای پرداخت استفاده می شد.
دولت های استانی یادداشت هایی را صادر کردند که دارندگان از آنها برای پرداخت مالیات به مقامات استفاده کنند. صدور بیش از حد اسکناس اعتباری به دلیل خطرات تورم ، جنجال ایجاد کرد. در برخی مناطق ، مانند نیوانگلند و کارولیناها ، اسکناس ها به طور قابل توجهی کاهش یافت و با از دست رفتن ارزش اسکناس ، قیمت کالاها افزایش یافت. در طول جنگ، کشورها برای حفظ ارزش فلزات گرانبها مانند طلا و نقره به ارزهای فیات روی آوردند. به عنوان مثال، دولت فدرال ایالات متحده در طول جنگ داخلی آمریکا به نوعی از ارزهای فیات موسوم به Greenbacks روی آورد. دولت در طول این جنگ قابلیت تبدیل پول کاغذی خود را به طلا یا نقره متوقف کرد.
در اوایل قرن بیستم ، دولت و بانکها قول داده بودند که اجازه تبدیل اسکناس و سکه به کالای اسمی خود را در صورت تقاضا بدهند. با این حال، هزینه بالای جنگ داخلی آمریکا و نیاز به بازسازی اقتصاد، دولت را مجبور به لغو بازخرید کرد.
توافق نامه برتون وودز ارزش هر اونس طلا را به 35 دلار آمریکا ثابت کرد. با این حال ، در سال 1971 ، ریچارد نیکسون ، رئیس جمهور ایالات متحده ، مجموعه ای از اقدامات اقتصادی را شامل لغو تبدیل مستقیم دلار به طلا به دلیل کاهش ذخایر طلا، اعلام کرد. از آن زمان ، اکثر کشورها از پول فیات استفاده می کنند.